TURFANDA

KARIZ SU KANALLARI

Bugün kullandığımız Turfanda kelimesi dilimize, şimdi Çin hudutları içinde Doğu Türkistan da bulunan TURFAN şehrinden gelir. Burada bulunan Karız Su Kanalları, Uygur Türkleri tarafından Milattan önce tarım için yapılmış, Mühendislik Harikası, Orta Asya’nın ve dünyanın en eski yeraltı su şebeke sistemidir.

Dünya uygarlık tarihinin en önemli yapılarından biri olarak kabul edilen Karız su kanalları, 2500 yıl kadar önce yapılmış muazzam eserdir. Çin’in 3 büyük mimari harikası arasında yer almaktadır ve Çin Hükümeti tarafından müze haline getirilmiş hala daha kanal olarak kullanılmaktadır.

Karız Su Kanalları, Tanrı Dağları’nda eriyen karlar ve yer altı kaynaklarından toplanan suyu, buharlaşmaması için çölün altından geçirerek 60 km uzakta Turfan şehrinde ki yerleşim yerlerine götürmektedir. Tanrı Dağları ve Turfan Bölgesi arasındaki kısım, aşırı sıcak olan çöllerden oluşur. Suyun buharlaşmasını önlemek için bu kanallar yerin altına örümcek ağı gibi örülmüştür. Karız Su Kanalları Çin Hükümeti tarafından, Çin Seddi ve Büyük Kanal ile birlikte Antik Çin’in üç büyük mimari harikası olarak kabul edilmektedir 

Çin Seddi’nden sonra ikinci sırada gelen ve dünyanın ikinci uygarlık harikası olarak kabul edilen Karız su kanalların toplam uzunluğu 5000 km den daha fazladır. Derinliği ilk 110 metre ve belli aralıklarla binden fazla 90, 80, 70, 60, en son Turfan'da10 metrenin altına inen kuyular bulunur ve bu kuyular aynı zamanda su miktarını ayarlayan su deposu görevi de yaparlar. Yapımı sırasında işçilerin ancak oturarak çalışabileceği tahmin edilmektedir. Tarım alanlarına günde 858 metreküp su taşımakta ve yağmurun çok az olduğu, ovalık bir bölge olan Turfan Bölgesi’ne hayat kaynağı olmaktadır.

Yapılan bu kanalların tamamı yerçekimi kuvveti ile çalışır ve milattan önce 200 yıllarında Uygur Türkleri tarafından çok ince hesaplamalar yapılarak tasarlanmıştır. Kanalların eğim açısı, suyun akışının sağlanması, doğru yoldan gitmesinin sağlanması ve yukarı seviyeye çıkarılması için ileri düzey matematik, fizik ve mühendislik bilgileri kullanılmıştır.

Kanallar yapılırken kullanılan teknikler, Uygur Türklerinin iyi organize olunmuş, ileri derecede bilgiye sahip bir uygarlık olduklarını göstermektedir. Pompa gereksinimi olmadan suyun yüzeye çıkarılması sağlanmış ve su en verimli şekilde kullanılmıştır.

Bilim insanları tarafından yapılan birçok araştırma ve bulgular da ilk tarım toplumlarının Orta Asya’da kurulduğu görülmüştür.

Günümüzde müze haline çevrilen bu kanallar sorunsuz bir şekilde çalışmaya, su taşımaya ve Turfan bölgesi için hayat kaynağı olmağa hala daha devam etmektedir.

Bu eserde; göçebe, barbar olduklarından bahsedilen Türk Milletinin aslında medeniyeti yaratan insanlar olduğu ve Milattan önce de yüksek uygarlık sergiledikleri ortaya çıkıyor. Zaten araştırma ve bulgularla ilk tarım toplumlarının dolayısıyla köylerin, kentlerin ve şehirlerin Orta Asya’da kurulduğu bilim çevrelerince ispatlanmıştır.

Türklere göçebe, barbar diyenler bu esere ne diyecekler? Türkler bu ana yurtlarından nasıl çıkarılmışlar? Ya buna ne diyecekler? İşte ta o zamanlar da yani milattan önce bile, Türkler yüksek uygarlık sergiledikleri halde, bugün olduğu gibi o zaman da Türkleri bölmüşler ve yok etmişler, yok edemediklerini de yerlerinden yurtlarından sürmüşlerdir. Şimdi de Türkler ile ataları arasında ki bağları koparıp aynı oyunları devam ettirmeğe çalışıyorlar. Saygılarımla...

Not: 
Karız, Kehriz, Keriz: Sebil, herkesin kullanımına açık çeşme. Dilimizde kullanılan 'keriz' anlamı buradan gelir.

Turfanda; Mevsiminden önce yetiştirilen sebze ve meyvelere verilen addır. Dilimize Turfan Şehrinden gelir.